Συγγραφέας: Θωμάς Καραμουσλής
Αριθμός σελίδων: 12
Έτος έκδοσης: 2012
 
Πολλά χρόνια μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, τον Απρίλιο του σωτηρίου έτους 1566 ή το μήνα Ραμαζάν του 973 της Εγίρος κατά τον τελευταίο χρόνο του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, η Χίος καταλαμβάνεται από τον Οθωμανικό στόλο. Η Εταιρεία (Μαόνα) των Ιουστινιάνι της Χίου, που κατέχει το νησί για παραπάνω από διακόσια χρόνια, ήδη υποτελής στο Σουλτάνο από χρόνια, παραδίδεται αμαχητί.
Το γεγονός αυτό, μαζί με την ουδέτερη στάση των ορθοδόξων Ελλήνων που αποτελούν πάντοτε τη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού, η στρατηγική θέση της Χίου, η ανα-
γκαιότητα της συνέχισης του εμπορίου της Αυτοκρατορίας με τη Δύση, καθώς και τη μεγάλη οικονομική σπουδαιότητα του μονοπωλίου της μαστίχας, οδηγούν στην υπογραφή του αχναμέ το 1567 που αναγνωρίζει στους κατοίκους του νησιού εκτεταμένο πλήθος προνομίων και μια σχετική αστική αυτονομία, και θα χρησιμεύσει ως πρότυπο για μετέπειτα ένταξη αυτονομη μένων χριστιανικών περιοχών στην Αυτοκρατορία. Ένα από αυτά τα προνόμια είναι η απαγόρευση της εγκατάστασης μουσουλμάνων στο νησί, με εξαίρεση τους στρατιωτικούς και διοικητικούς υπαλλήλους και τις οικογένειές τους.
 
Πράγματι, καθ’ όλη τη διάρκεια της Οθωμανικής περιόδου, ο μουσουλμανικός πληθυσμός δεν ξεπέρασε το ποσοστό του 5% που κατοικούσαν αποκλειστικά σχεδόν στο Κάστρο της πόλης της Χίου. Λίγες μουσουλμανικές οικογένειες, επίσης, διέμεναν στον Κάμπο και την πεπαντελής απουσία ισλαμικών μνημείων στα Μαστιχοχώρια και τα άλλα χωριά.
Δεν αναφέρεται η ύπαρξη ισλαμικών συνεργείων και συντεχνιών (ρουφέτ και ισνάφ) στο νησί, αντίθετα με τους πολυάριθμους συντεχνειακά οργανωμένους ντόπιους χριστιανούς, τεχνίτες, κτίστες, γλύπτες, ξυλογλύπτες, κ.ά. που πρέπει να εργάζονται συνεχώς και για οποιοδήποτε εργοδότη, κρατικό ή ιδιωτικό. Μία ενδιάμεση εκλεκτικιστική υλική διάθεση είναι διάχυτη στους αρχιτεκτονικούς ρυθμούς της Χίου, τόσο των κοσμικών όσο και των θρησκευτικών κτισμάτων, κατά την οθωμανική περίοδο, μαζί με έντονα λαϊκά στοιχεία.
 
Παρ’ όλα αυτά, οθωμανικές επιδράσεις, κυρίως του ανατολικού μπαρόκ, αναγνωρίζονται σε θρησκευτικά και κοσμικά μνημεία ανεξαρτήτως θρησκεύματος. Επίσης, πολλά παλαιότερα κτίσματα φέρουν μεταγενέστερα οθωμανικά στοιχεία τα οποία προστέθηκαν μετέπειτα, λόγω της συνεχούς κατοίκησης και χρήσης. Η Χίος, μέχρι και της καταστροφές του 19ου αιώνα (Σφαγή του 1822 και Σεισμός του 1881), διατήρησε σχεδόν ανέπαφο το αρχιτεκτονικό της σχέδιο και το χαρακτήρα της ιταλικής πόλης και τα περισσότερα ισλαμικά
μνημεία πήραν τη σημερινή τους μορφή αυτήν την εποχή σε διάφορες φάσεις του ύστερου οθωμανικού μπαρόκ.
 
Θωμάς Καραμουσλής
ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ – ΞΕΝΑΓΟΣ